In beeld

Verwelkomen van LGBTQI+ mensen met een migratieachtergrond – Het Equalcity-project

gepubliceerd 26 november 2021

• Antidiscriminatie
• Asiel & Migratie
• Inclusieve organisaties

Het Equalcity-project loopt ten einde. Dit project, gefinancierd door het programma Rechten, gelijkheid en burgerschap van de Europese Unie (2014-2020), vond plaats in het RainbowHouse in Brussel, in samenwerking met Equal.Brussels. Het werd uitgevoerd onder de coördinatie van IOM (de Internationale Organisatie voor Migratie) België en Luxemburg van november 2019 tot november 2021. Het doel van het project was het samenstellen van een toolkit (inclusief bewustmakingsmateriaal) om eerstelijnswerkers in bestaande stedelijke diensten te ondersteunen bij het ontwikkelen en beheren van veiliger ruimten voor LGBTQI+ mensen met een migrantenachtergrond. ,. 

Equalcity is een set van vier toolkits die tot doel heeft de opvang van mensen met een migratieachtergrond in de context van gendergerelateerd geweld in de Europese Unie te verbeteren. Er worden vier toolkits gemaakt voor vier verschillende steden:

1. De Brusselse Toolkit gaat over de ontwikkeling en het beheer van (veiligere) ruimtes voor LGBTQI+-mensen met een migrantenachtergrond;
2. De Luxemburgse toolkit biedt hulp aan migrantenvrouwen en -meisjes die het risico lopen slachtoffer te worden of te zijn geweest van SGBV (seksueel gendergerelateerd geweld);
3. De Toolkit van Rome werkt aan de verbetering van het welzijn van niet-begeleide migrantenkinderen en hun eerstelijnswerkers. Het is een op mindfulness gebaseerd werk; 
4. De toolkit van Göteborg helpt eergerelateerd geweld in migrantengezinnen te bestrijden door middel van een interculturele en op waarden gebaseerde dialoog;

Alle vier de toolkits zullen tegelijk verkrijgbaar zijn op http://iom.belgium.int/equalcity.

Het doel van de LGBTQI+ box is eerstelijnsdiensten te helpen meer gastvrij te zijn voor LGBTQI+-mensen met een migrantenachtergrond door hun diensten veiliger te maken. 

Waarom veiligere ruimtes? 

Wij weten dat de meeste gevallen van seksueel en op gender gebaseerd geweld in “migrantengemeenschappen” of vermeende “migrantengemeenschappen” niet worden gemeld en niet worden aangepakt. Het creëren van veiligere ruimtes is een doeltreffende manier om de toegang tot stedelijke diensten voor LGBTQI+-mensen met een migrantenachtergrond te vergemakkelijken en hen aan te moedigen zich uit te spreken zonder angst voor repercussies en stigmatisering door hen het gevoel te geven gezien, gehoord en gerespecteerd te worden. Dit is een goede manier om mensen in staat te stellen hulp te zoeken en professionals te vertrouwen. Een beter onthaal van de gebruikers kan het verschil maken tussen mensen die door de deur lopen of die een dienst helemaal mijden, soms met groot risico. Dit is duidelijk een toegangskwestie.

Er zijn twee doelgroepen in dit project.

• De belangrijkste doelgroep van deze toolkit zijn eerstelijnswerkers die op een of andere manier te maken hebben met SGBV (seksueel en gender-gerelateerd geweld). Het is belangrijk voor ogen te houden dat geweld dat specifiek gericht is tegen LGBTQI+-personen per definitie seksueel of gendergerelateerd is. Deze eerstelijnswerkers kunnen zijn: gezondheidswerkers (centra voor gezinsplanning, artsen in het algemeen, enz.), sociale diensten (OCMW, CAW, gemeentelijke of huisvestingsdiensten, enz.), de politie en andere hulpdiensten, mensen die werkzaam zijn in het onderwijs (leraren, enz.), enz. Het gaat dus om mensen die direct en indirect werken met LGBTQI+-mensen met een migrantenachtergrond die het slachtoffer kunnen worden van geweld. 

Gezien de diversiteit van dit publiek en het feit dat deze mensen die in het veld werken vaak (te) weinig tijd en middelen hebben. De prioriteit bij dit project was het toegankelijk maken van de instrumenten. Zij zijn derhalve zo opgevat dat zij snel kunnen worden geraadpleegd, gemakkelijk te begrijpen zijn en een maximum aan zeer praktische/pragmatische adviezen bevatten 

• Het secundaire publiek van de toolkit, degenen voor wie we ruimten veiliger willen maken, zijn LGBTQI+-mensen met een migratieachtergrond of liever degenen die als met een migrantenachtergrond worden beschouwd, aangezien discriminatie vaker gebaseerd is op percepties dan op feiten. 

Deze groep is zeer breed. 

Mensen met een migratieachtergrond vormen een heterogene en brede groep die kan bestaan uit : 

• Migranten (die op doorreis zijn van punt A naar punt B),
• Asielzoekers,
• Vluchtelingen,
• Leden van de diaspora,
• Geracialiseerde mensen en anderen die als “migranten” worden beschouwd omdat zij worden gezien als “niet van hier”.

En hoewel er veel wordt gesproken over ‘Dé LGBTQI+-gemeenschap’, is het belangrijk te onthouden dat de regenboog verre van homogeen is! In feite worden LGBTQI+-mensen onder dit acroniem samengebracht omdat zij een gelijkaardige geschiedenis hebben en een gelijkaardige strijd voeren. Achter dit acroniem gaat echter een oneindig aantal verschillende ervaringen schuil. Ten eerste omdat niemand in slechts één categorie/letter past. Iedereen heeft een seksuele geaardheid, (ten minste) een genderidentiteit en -expressie en geslachtskenmerken, zelfs als sommige daarvan hetero, cis of dyadisch zijn. Deze mix zorgt al voor veel diversiteit binnen de gemeenschap. Voeg daarbij het feit dat we naast deze kenmerken nog al onze andere realiteiten hebben (handicap, racialisering, economische status, …) en we kunnen concluderen dat de enige universele gemeenschappelijkheid in de gemeenschap is om iets niet te zijn: niet heteroseksueel, cisgender en/of dyadisch te zijn.

Hoe kunnen wij dan pragmatisch advies geven over hoe wij onze ruimtes veiliger kunnen maken voor mensen met potentieel diametraal tegenovergestelde behoeften? 

Ten eerste, door te (her)definiëren wat een veilige ruimte is. Ruimten die pretenderen veilig te zijn, zoals ze zich vaak collectief en zonder precieze definitie voorstellen, lijden aan 3 grote problemen:

1. Het sticker syndroom. Wij houden van het idee dat reclame voor een ruimte als veilig, deze automatisch veilig maakt. Maar een “LGBTQI+ -vriendelijke” sticker op de deur van een zaak plakken, beschermt niet tegen micro/macro agressie. Deze stickers en het gebruik van het woord “veilig” leiden vaak tot loze beloften, zozeer zelfs dat de meest kwetsbare/multi-gemarginaliseerde mensen vaak geen vertrouwen hebben in dergelijke verklaringen.
2. Wie bepaalt wat veilig is? De meeste ruimten die zich veilig willen verklaren, worden geleid door mensen die zich geheel of gedeeltelijk niets aantrekken van de belemmeringen waarmee gemarginaliseerde mensen zoals LGBTQI+-mensen met een migrantenachtergrond te maken krijgen, waardoor de genomen maatregelen niet altijd doeltreffend zijn of zelfs maar relevant voor de realiteit van de doelgroepen. Zo blijft het algemene beeld van de LGBTQI+-gemeenschap in onze regio’s vaak erg etno-/Europees georiënteerd, met een fascinatie voor en zelfs een bevel tot “coming-out” dat misschien niet relevant is voor mensen met een andere achtergrond
3. Over welke ruimtes hebben we het? Heel vaak worden veilige ruimten gezien als fysieke ruimten. Maar veilige ruimten zijn niet noodzakelijkerwijs fysiek geïdentificeerde plaatsen. Het gaat veeleer om een reeks praktijken die kunnen worden toegepast in individuele gesprekken, binnen een organisatie, tijdens groepsactiviteiten, enz. Maar moeten eerstelijnsdiensten, zoals dokterspraktijken, niet veilig zijn?

Let wel: veilig is niet synoniem met comfortabel en het is mogelijk om op een veilige manier uitgedaagd te worden en het zelfs oneens te zijn. 

Een veilige ruimte is een ruimte :

– accepteren en respecteren elkaars identiteit,

– waar je informatie over jezelf kunt delen zonder bang te hoeven zijn voor negatieve repercussies.

– die sociale normen en vooroordelen uitdaagt, zelfs in de vorm van microagressies.

– waarin mensen zich fysiek, psychologisch en emotioneel veilig genoeg voelen om risico’s te nemen, hun opvattingen, identiteiten, houdingen en gedragingen te uiten en te onderzoeken.

We zullen het zelfs hebben over (meer) veilige ruimte, omdat het duidelijk is dat het onmogelijk is een 100% veilige ruimte te garanderen, 100% van de tijd. In de eerste plaats omdat, zoals reeds gezegd, ruimte minder te maken heeft met de plaats dan met de interacties die er plaatsvinden en dus met de mensen die er zijn, die regelmatig veranderen. Maar ook omdat deze mensen menselijk zijn en er is niets menselijker dan fouten maken. Soms maken we fouten, lopen dingen anders dan we zouden willen, zelfs met de beste bedoelingen. 

Deze visie op veilige ruimten heeft haar wortels in zwarte feministische theorieën en praktijken, met name in de VS. In deze context worden veilige ruimten gezien als een instrument voor sociale rechtvaardigheid en voor het deconstrueren van machtsonevenwichten, met inbegrip van het onevenwicht tussen degenen die worden gezien als helpers en degenen die worden gezien als hulpbehoevenden.

Om het advies in deze toolkit zo relevant mogelijk te maken ondanks de grote diversiteit van de doelgroepen (eerstelijnswerkers en LGBTQIA+ personen met een migrantenachtergrond), hebben we ervoor gekozen om ons te concentreren op drie belangrijke principes die als een rode draad dienen:

1. Introspectie: het observeren en in vraag stellen van het eigen gedrag en de eigen attitudes;
2. Zelfverantwoordelijkheid: verantwoordelijk blijven voor je keuzes en daden, en voor de gevolgen ervan. Verbintenis om je bewust te blijven van je blinde vlekken en om je gewoonten en positionering in vraag te stellen.
3. Gedeelde verantwoordelijkheid: in plaats van de verantwoordelijkheid voor het handhaven van veilige ruimten bij één persoon te leggen, wordt aangemoedigd om iedereen legitiem te maken in de zaak en het tot ieders missie te maken, zowel individueel als collectief.

In de toolkit ligt de nadruk op 3 fundamentele elementen van veilige ruimten:

1. Werken aan het ontwikkelen en koesteren van een gevoel van saamhorigheid voor degenen die deze ruimten betreden. Dit gevoel erbij te horen, of het algemene gevoel “erbij te horen”, geaccepteerd, gewaardeerd en opgenomen te worden, is essentieel om je veilig te voelen.
2. Bijzondere aandacht voor de autonomie/empowerment van het publiek. Dit cruciale aspect is bijzonder relevant voor asielzoekers, die vaak maandenlang vastzitten in afwachting van afspraken en nieuws zonder enige speelruimte, met aanzienlijke gevolgen voor de psychische, emotionele en fysieke gezondheid. De mogelijkheid hebben om keuzes te maken kan dus een enorme impact hebben. 
3. Een onwrikbare toepassing van onvoorwaardelijk respect. Dit betekent eerder denken in termen van aanvaarding dan van tolerantie, en voortdurend de integriteit, autonomie en deskundigheid van de ander erkennen, met name in verband met zijn eigen ervaringen. Dit mag voor de hand liggend en simplistisch lijken, maar het kan moeilijk zijn, vooral in interculturele contexten, vooral gezien de blijvende gevolgen van het kolonialisme en de perceptie van het zogenaamde “Zuiden” als een plaats die gered moet worden. De grootste moeilijkheid bestaat erin geen beslissingen te nemen “in plaats van” of ervan uit te gaan dat men weet wat goed is voor de ander. 

De toolkit is gratis beschikbaar in het Engels, Frans, Nederlands en Portugees op https://belgium.iom.int/equalcity en bevat vier hoofddocumenten: 

• Een algemene inleiding
• Richtsnoeren voor managers van eerstelijnsdiensten
• Een gebruikershandleiding voor eerstelijnswerkers
• Een handboek voor opleiding.

Dit gaat vergezeld van een gids voor steden/lokale autoriteiten en een bewustmakingscampagne met posters/flyers en de video’s die u kunt zien (hieronder of via deze link)